België is niet meteen het meest voor de hand liggende wijnland. Daar zit het zeeklimaat met zijn forse plensbuien en onverwachte winterprikken natuurlijk voor iets tussen. Toch gaat de wijnbouwtraditie in België ruim 1200 jaar terug en werden er al druiven verbouwd lang voor de eerste aardbei werd gepland. De Gentse Sint-Pietersabdij zou vanaf 815 al een wijngaard hebben gehad voor de productie van wijn voor de eredienst. Tezelfertijd kreeg de abdij van Saint-Hubert wijngaarden toegewezen in Hoei en op de heuvels rond Luik die een uitstekende oriëntatie hebben voor de wijnbouw. In de middeleeuwse graafschappen, hertogdommen en prinsbisdommen van het huidige België werden zowat overal druiven geteeld, en niet alleen door de clerus. De hertogen van Bourgondië, bijvoorbeeld, dankten een groot deel van hun rijkdom aan de tiendeheffingen op de grond waarop druiven werden verbouwd en op de opbrengsten van de wijnakkers. Tot het einde van de vijftiende eeuw bloeide de wijnbouw in België onder impuls van de steeds maar dalende tarweprijs en worden er zelfs duizenden hectoliters geëxporteerd.
De stijgende tarweprijzen en een lange opeenvolgende reeks van mislukte oogsten doet de wijnproductie instorten. De wijngaarden worden vervangen door boomgaarden of steengroeven en wijn werd alleen nog lokaal gedronken. Tegen het einde van de zestiende eeuw houdt de Belgische wijncultuur quasi op te bestaan. De primitieve en zure Belgische wijnen worden snel vervangen door hoogwaardiger producten uit Frankrijk of Duitsland, en binnen het grondgebied van het huidige België kende de bierproductie een razendsnelle evolutie.
In het midden van de negentiende eeuw worden nog 166 ha wijngaarden geïnventariseerd met een productie die slechts een fractie is van die van de middeleeuwen. De overblijvende wijngaarden worden tijdens de oorlogsjaren nog verder gedecimeerd om plaats te maken voor groententeelt. Het zou duren tot de jaren 1960 voor de wijnbouw zich beetje bij beetje herstelt. De introductie van de druiventeelt onder glas tegen het einde van de negentiende eeuw veranderde daar weinig aan omdat die druiven vooral voor de directe consumptie bedoeld waren en zijn.
Tegenwoordig telt België 60 à 70 ha wijngaarden met een productie van om en bij de 400.000 liter wijn. Ter vergelijking: het Groothertogdom Luxemburg heeft 1.300 ha wijngaarden. Sinds 1997 worden in België verbouwde wijnen ook wettelijk beschermd door de erkenning van verschillende appelaties (AOC) zoals Hagelandse Wijn (1997), Haspengouwse Wijn (2000), Côtes de Sambre et Meuse (2004), Vin de Pays des Jardins de Wallonie (2004), Heuvelland (2005) en mousserende wijnen uit Vlaanderen (2005) en uit Wallonië (2008).
In het boek Belgische Wijngaarden – dat tezelfdertijd in het Frans verschijnt onder de titel Vignobles de Belgique (Racine) – presenteren Eric Boschman, Kris Van de Sompel en Marc Vanel een broodnodige inventaris van de wijnbouwactiviteiten in België. De vorige inventaris dateerde immers van 1895. Na een overzicht van de evolutie van de wijnbouw in België worden in een tweede hoofdtuk de vierendertig druivenrassen besproken die worden erkend door de reglementering voor de Belgische oorsprongsbenamingen. Bij elk druivenras worden telkens de wijnbouwerd vernoemd die ze hebben aangeplant. Het derde en meest omvangrijke hoofdstuk van het boek bespreekt eenentachtig Belgische wijngaarden volgens de wijnstreek waarin ze gelegen zijn. Een kaart per wijnstreek geeft de ligging van de wijngaarden aan. Van elke wijngaard worden de productie en de vinificatie zo volledig mogelijk gedocumenteerd. We krijgen gegevens over oppervlakte, bodemtype, druivenrassen, snoeiwijze, aantal flessen per jaar, totale productie, capaciteit en type van vaten en verkooppunten. Daarbij komt nog aanvullende informatie over gehanteerde ecologische principes, de bedrijfsgeschiedenis, behaalde prijzen of andere bijzonderheden. Van elke wijngaard worden ook adres- en contactgegevens gegeven. Het boek wordt geïllustreerd met mooie reportagefoto’s van Joris Luyten.
Achteraan het boek completeren vier bijlagen deze documentaire van de wijnbouw in België. In een eerste bijlage wordt een overzicht gegeven van de wettelijk toegelaten druivenrassen per gecontroleerde oorsprongsbenaming. Een tweede lijst geeft een overzicht van het aantal wijnbouwers per druivenras. Een derde bijlage geeft een alfabetische lijst van de druivenrassen en de wijnbouwers die ze gebruiken. In een laatste bijlage worden de integrale wetteksten opgenomen over de Belgische gecontroleerde oorsprongsbenamingen sinds 1997.
Dit verzorgde boek levert een schat aan informatie voor de wijnliefhebber en levert de broodnodige inventaris van de wijnbouw in België. De gedrevenheid en de passie van de auteurs blijkt uit alles. Toch is het jammer dat er geen verwijzingen opgenomen werden tussen de overzichtskaarten per wijnstreek en de besprekingen van de wijnbouwers, wat node resulteert in geblader in het hoofdstuk, zoekwerk op de kaart of consultatie van de inhoudsopgave.
Het huzarenstukje dat Boschman, Van de Sompel en Vanel afleveren met de publicatie van Belgische Wijngaarden levert een eerlijke stand van zaken van de Belgische wijnbouw. De feitelijke informatie in het boek leidt ongetwijfeld tot aangename ontdekkingen en veel mondplezier.
[Edward Vanhoutte]
Titel: Belgische Wijngaarden
Auteur: Eric Boschman, Kris Van de Sompel & Marc Vanel
Fotografie: Joris Luyten
Uitgeverij: Lannoo
Jaar: 2009
Collatie: 176 pp. – ill.
ISBN: 978-90-209-8278-7
Kwalitatieve beoordeling: ****
Moeilijkheidsgraad: III
Geen opmerkingen:
Een reactie posten